Waterkwaliteit meten en verbeteren: basis voor helder vijverwater

Ook vijverwater heeft onderhoud nodig om de kwaliteit ervan op peil te houden. 'Waterkwaliteit' is geen vaag begrip. De eigenschappen die bepalen of water wel of niet van goede kwaliteit is, kun je eenvoudig meten.

De waterkwaliteit wordt weergegeven in de zogenaamde waterwaarden: dit zijn getallen die iets zeggen over de hoeveelheid mineralen (voedingszouten) en de zuurgraad van het vijverwater. De belangrijkste waterwaarden voor vijverwater zijn:

- de totale hardheid (GH-waarde)
- de karbonaathardheid (KH-waarde)
- de zuurgraad (pH-waarde).

Op deze pagina wordt uitgelegd wat deze waterwaarden precies betekenen. Ook kijken we hoe je ze kunt meten en zonodig bijstellen.

Een heldere vijver is geen kwestie van toeval. Door te zorgen dat het vijverwater de juiste waterwaarden heeft, kan er in de vijver een goed biologisch evenwicht ontstaan. De totale waterhardheid (GH-waarde), de karbonaathardheid (KH-waarde) en de zuurgraad (pH-waarde) van de vijver kunnen eenvoudig gemeten en zonodig op het juiste niveau gebracht worden. Veel vijvers hebben een te lage totale waterhardheid en een te lage karbonaathardheid. Hierdoor groeien de zuurstofplanten niet goed en wordt de vijver makkelijk troebel en groen.

GH-waarde: de totale hardheid

De GH-waarde geeft aan, hoeveel mineralen er in het water opgelost zijn. Belangrijke mineralen die in vijverwater moeten zitten zijn calcium en magnesium.

Mineralen zijn om twee redenen zeer belangrijk voor een vijver:

1. mineralen vormen het transportmiddel voor CO2 in de vijver;
2. mineralen zijn voedingszouten voor de zuurstofplanten.

Voor een goede plantengroei is een GH-waarde tussen de 7 en 13 ideaal . Bij een lagere waarde treedt stagnatie van de plantengroei op, bij een hogere waarde ontstaat er makkelijk kalkaanslag op de zuurstofplanten. Kraanwater heeft in Nederland en België een hardheid tussen de 0 en 15, afhankelijk van de regio (je kunt op de website van je waterleverancier bekijken wat de hardheid van het kraanwater bij jou in de buurt is). Regenwater is extreem zacht en is daarom ongeschikt om een vijver mee te vullen.

Zuurstofplanten onttrekken voor hun groei mineralen aan het water. Invallend regenwater bevat geen mineralen. Dit betekent, dat de GH-waarde van de vijver alleen maar kan teruglopen.

In elke vijver wordt de hardheid op den duur te laag om nog groei van zuurstofplanten mogelijk te maken. De GH-waarde moet dus periodiek op peil gebracht worden, anders wordt de vijver troebel.

Zorg ervoor, dat de GH-waarde aan het begin van het groeiseizoen op een goed niveau (minimaal 7) gebracht wordt . Na de winter is de hardheid van het vijverwater door neerslag meestal namelijk flink teruggelopen. Ook in de loop van het groeiseizoen zal de GH-waarde teruglopen, omdat de waterplanten mineralen aan het water onttrekken. Ook dan is ophogen raadzaam.

Goede middelen om de GH-waarde het hele jaar op het juiste niveau te houden zijn GH-Extra en Mineral Clay. GH-Extra is een snelwerkend middel om de hardheid direct te verhogen, Mineral Clay zorgt ervoor dat de waterhardheid gedurende langere tijd op het juiste niveau blijft.

GH-Extra (links) is een middel om de GH-waarde van de vijver snel op het juiste niveau te brengen. Dit product is ook geschikt om te zacht leidingwater snel in geschikt vijverwater te veranderen. Mineral Clay (rechts) houdt de GH-en KH-waarde van de vijver gedurende het hele groeiseizoen op peil.

KH-waarde: de karbonaathardheid

De karbonaathardheid geeft aan, hoeveel carbonaat er in het vijverwater is opgelost. Een carbonaat is een chemische verbinding van calcium/magnesium en CO2. Juist deze CO2-component is belangrijk: zuurstofplanten hebben deze CO2 nodig voor hun groei. Als de karbonaathardheid voldoende hoog is, is er eigenlijk een voorraad CO2 aanwezig in de vijver. 

In principe wordt er in een gezonde vijver voldoende CO2 geproduceerd door de bacteriën, maar door allerlei oorzaken kunnen productie door de bacteriën en consumptie door de zuurstofplanten weleens uiteenlopen. Een voldoende hoge karbonaathardheid kan deze verschillen opvangen. Dit wordt ook wel aangeduid als de bufferende werking.

Nieuwe vijvers hebben bijna altijd een gebrek aan CO2, omdat er nog maar relatief weinig bacteriën in de vijver zitten. Toevoeging van carbonaat is een goede methode om door de kritieke opstartfase te komen.

Een goede KH-waarde is 7 of hoger. Met KH-Extra kan een te lage karbonaathardheid snel op het gewenste niveau gebracht worden. Als de KH-waarde eenmaal op peil is, kan deze gedurende langere tijd op het juiste niveau gehouden worden met Mineral Clay. 

Zuurstofplanten kunnen niet groeien zonder CO2. Daarom is een goede karbonaathardheid (KH-waarde) van het vijverwater erg belangrijk: als de KH-waarde van de vijver hoog is, is er voldoende CO2 in de vijver aanwezig. Carbonaat is een chemische verbinding van calcium of magnesium en CO2. Doordat zuurstofplanten bij hun groei CO2 verbruiken en invallende regen een hele lage karbonaathardheid heeft (minder dan één) loopt de KH-waarde van vijverwater altijd geleidelijk terug. Om een goede plantengroei in de vijver te houden, is het belangrijk de karbonaathardheid periodiek op peil te brengen. Met het product KH-extra kan de KH-waarde snel op het gewenste niveau worden gebracht. Met Mineral Clay kan de KH-waarde gedurende het hele groeiseizoen op niveau gehouden worden. Een goede KH-waarde is 7 of hoger.   KH-Extra en Mineral Clay zijn verkrijgbaar in onze webshop. Je betaalt bij ons nooit verzendkosten of andere bijkomende kosten.

pH-waarde van de vijver (zuurgraad)

Deze waarde heeft een wat ander karakter dan de GH- en de KH-waarde. De pH-waarde of zuurgraad van het water is geen  waarde die met toevoegingen op het juiste niveau gebracht moet worden. De pH-waarde wordt gebruikt om te kijken of het microleven goed functioneert en of de vijver niet verzuurt. Dit werkt als volgt:

Bacteriën produceren 24 uur per dag CO2 . Deze bacteriën leven in de vijverbodem en in een biologisch filter. Door hun productie van CO2 neemt de hoeveelheid CO2 in de vijver toe. CO2 maakt het vijverwater een beetje zuur, waardoor de pH-waarde daalt.

Waterplanten verbruiken overdag CO2 . Doordat de planten CO2 opnemen uit het vijverwater, wordt dit water minder zuur. De pH-waarde stijgt dan.

Als alles goed gaat, zal de pH-waarde gedurende de nacht dalen (wel productie van CO2, geen consumptie) en tijdens de  daglichtperiode juist stijgen (grotere consumptie dan productie van CO2).  Dit betekent, dat de pH waarde 's-ochtends vroeg lager moet zijn dan 's-avonds.

Als je de pH-waarde van de vijver gaat meten, is dit eigenlijk alleen zinvol als je dit twee keer op een dag doet en de waardes  vergelijkt. Als de pH-waarde 's avonds hoger is dan 's ochtends, dan functioneert het vijvermilieu goed. Meet bij voorkeur op een zonnige dag, dan is de laag-hoog tendens het best waarneembaar. Doorgaans zal de pH-waarde zich tussen de 7 en 8 bewegen.

Proberen om de PH-waarde met onderhoudsmiddelen te verhogen of te verlagen is daarom ook bijna altijd overbodig. De CO2 in de vijver moet hier het werk doen. Als de GH- en KH-waarde op het juiste niveau gehouden worden, zal ook de pH-waarde zich netjes gedragen. 

Hoe meet je waterwaarden?

Er zijn verschillende manieren om de waterwaarden van een vijver te meten. De handigste is met behulp van een druppeltester.  Met een testset (zie foto) kun je ongeveer 50 keer de belangrijkste waterwaarden nauwkeurig bepalen. Om de PH-waarde te bepalen bestaan er ook elektronische testers. Deze zijn nog nauwkeurig dan de druppeltesters. Teststrips worden ook nog wel gebruikt, maar deze zijn eigenlijk te onnauwkeurig.

In onze webshop kun je een druppeltestset voor GH-, KH- en pH-waarde kopen. Hiermee kun je de genoemde waardes circa 50x testen.

Andere waterwaarden

Naast de op deze pagina besproken waterwaarden kun je ook het zuurstofgehalte, nitraat- en stikstofgehalte en nog een hoop andere waarden van het vijverwater meten. Voor de meeste vijvers is het echter niet nodig om inzicht te hebben in al die waterwaarden. Een uitzondering vormen koivijvers, waar regelmatig getest moet worden of de watercondities voor de vissen van voldoende niveau zijn.