Filters voor de vijver

Een filter is een belangrijk hulpmiddel om een vijver gezond en helder te houden. Vijverfilters voorzien het vijverwater van kooldioxide (CO2). Dit is de belangrijkste voedingsstof van zuurstofplanten. Op deze pagina lees je hoe een filter werkt, hoe je het kunt installeren en wat voor onderhoud er aan te pas komt.

Werking van een filter

Biologische zuivering
De belangrijkste taak van een filter is het verzorgen van een biologische zuivering. Vijverfilters worden daarom ook meestal biologische filters genoemd. In een biologisch filter zit een grote kolonie bacteriën, die kleine afvaldeeltjes uit de vijver omzetten in (hoofdzakelijk) CO2. Deze CO2 vormt de belangrijkste voedselbron voor de zuurstofplanten. Zonder CO2 kunnen de zuurstofplanten niet groeien; zonder groeiende zuurstofplanten wordt de vijver troebel (zie ook pagina biologie). Een biologisch filter zeeft dus niet zomaar het afval uit het vijverwater!

Belang waterhardheid
In een filter doen bacteriën het eigenlijke werk. Zij produceren de noodzakelijke CO2 voor de vijver. CO2 kan echter alleen maar worden opgenomen door het vijverwater, als dit voldoende mineralen bevat (voldoende hard is). De in het filter geproduceerde moleculen CO2 hechten zich namelijk aan moleculen calcium of magnesium in het vijverwater, en krijgen op die manier een lift richting vijver.

Als het vijverwater te zacht is, werkt het filter niet. De geproduceerde CO2 wordt dan niet opgenomen door het langsstromende water en blijft achter in het filter. De bacteriekolonie sterft dan langzaam af, het filter gaat stinken, de vijverplanten gaan slechter groeien en de vijver wordt troebel. Zorg daarom altijd dat de waterhardheid van de vijver op orde is.

Andere filtertypen
Naast puur biologische filters bestaan er ook andere typen. De bekendste is het meerkamerfilter. In zo'n filter vindt naast biologische ook een mechanische filtering plaats, waarbij vuil uit het water gezeefd wordt. Voor elk type filtering is een kamer opgenomen in het filter. Voor een gewone tuinvijver is een meerkamerfilter niet nodig. Voor koivijvers of vijvers waarin zeer veel organisch afval geproduceerd wordt, zijn ze wel aan te raden.

UVC-filtering
Veel biologische filters zijn uitgerust met een zogenaamd UVC-filter. Hierbij stroomt het water langs een lamp, die ultraviolet licht uitstraalt. Dit licht doodt de zweefalgen in het water, waardoor de vijver makkelijker helder blijft.  Meer informatie over UVC-filters staat hier.

Werking van een biologisch filter: het door een pomp aangevoerde vijverwater is zuurstofrijk en bevat kleine vuildeeltjes. Bacteriën in het filter breken dit vuil af en zetten het om in CO2. Deze CO2 wordt opgenomen in het water en laat de zuurstofplanten groeien. De in het filter geproduceerde CO2 kan echter alleen door het vijverwater worden nopgenomen, als dit voldoende hard is. Daarnaast is het van belang, dat de bacteriekolonie in het filter voldoende groot is.

Installatie van een biologisch filter

Vijverpomp
Bij een vijverfilter heb je altijd een pomp nodig. De pomp staat in de vijver en transporteert het water door een slang naar het filter. Uit het filter loopt het water dan via een slang of een watervalletje weer terug in de vijver.

Capaciteit
Filters hebben meestal namen die hun capaciteit aangeven. Zo is een Hozelock 4500 filter geschikt voor een vijver van 4.500 liter. De marge rond deze getallen mag je ruim nemen; het genoemde filter is geschikt voor vijvers van 2.500 tot 6.500 liter.
Ook de capaciteit van de pomp is belangrijk. Kies een pomp, die in twee tot vier uur tijd al het vijverwater kan verpompen. Voor een vijver van 5.000 liter betekent dit een pompcapaciteit van tussen de 1.250 en 2.500 liter per uur.

Plaatsing
Kies een plek uit, waar het filter een beetje gecamoufleerd weggezet kan worden. Sommige filter kunnen deels ingegraven worden, zodat ze minder zichtbaar zijn. Let er verder op, dat de slangen naar en van het filter goed bevestigd zijn. Als de slang naar het filter losschiet en de pomp draait gewoon door, dan wordt de vijver in enkele uren leeggepompt.

Rijpen van het filter en enten van bacteriën
In een nieuw filter zitten nog geen bacteriën. Deze worden geleidelijk aangevoerd uit het vijverwater en gaan op de filtermaterialen een kolonie vormen. Dit wordt het rijpen van het filter genoemd. Dit rijpen duurt zes tot acht weken. Als je liever hebt dat je filter al sneller voorzien is van een bacteriekolonie, is het verstandig om het filter te enten. Dit kun je doen met Pond Biotics. Hiermee wordt de rijpingstijd van het filter verkort tot circa twee weken.

Hetzelfde geldt bij het opstarten van het filter in het voorjaar. De bacteriekolonie van het vorige seizoen is afgestorven. Om het filter weer snel optimaal te laten werken, is het belangrijk een bacterie-enting uit te voeren.

Verder is het van belang om het filter tijdens het groeiseizoen (maart-oktober) 24 uur per dag te laten draaien. De bacteriekolonie is afhankelijk van zuurstofrijk water uit de vijver. Als de aanvoer stopt, sterven de bacteriën af en moet de kolonie weer opnieuw rijpen.

Filtermaterialen: onderin het filter komt een poreus materiaal zoals grove lavasteen (foto links). Daarop worden schuimrubber matten geplaatst (foto rechts). Beide filtermaterialen hebben veel oppervlakte, waardoor bacteriën er goed op kunnen groeien.  Door het filter te enten  met Pond Biotics groeien er veel sneller bacteriën in.

Onderhoud van het biologisch vijverfilter

Onderhoudsvrij
Biologische filters zijn in principe onderhoudsvrij. Nadat er een bacteriekolonie in het filter gegroeid is, zal deze het organisch afval uit de vijver omzetten in CO2. Een biologisch filter moet zo min mogelijk schoongemaakt worden, omdat de bacteriekolonie dan afsterft en het rijpen weer opnieuw moet starten. 

Uitzonderingen
Er zijn een paar uitzonderingen: als er in de vijver zoveel organisch afval zit dat het filter verstopt raakt en dreigt over te lopen, moet het wel af en toe gereinigd worden. Probeer om hierbij de filtermaterialen niet 100% schoon te maken. Op die manier blijven er nog wat bacteriën in het filter achter en blijft de werking enigszins intact. 

Reukloos
Een biologisch filter moet reukloos zijn. Als er een sterke algengeur of zelfs rottingsgeur uitkomt, betekent dit dat de bacteriekolonie het aangevoerde afval niet allemaal aankan of dat de waterhardheid van de vijver te laag is. Schoonmaken van het filter en verbeteren van de waterhardheid (zie pagina Mineral Clay) vormt dan de oplossing.

Niet uitzetten
Tijdens het groeiseizoen mag een filter niet worden uitgezet. Het moet 24 uur per dag, 7 dagen per week draaien. Stilzetten van het filter leidt tot afsterven van de bacteriekolonie, die afhankelijk is van zuurstofrijk water uit de vijver. Laat het filter in de periode maart - oktober daarom continu draaien. Tijdens de wintermaanden moet de pomp wel uitgeschakeld worden, omdat dan de plantengroei stilligt.

Hard water
Een filter kan alleen z'n werk doen als het vijverwater voldoende hard is. Om de in het filter geproduceerde CO2 te kunnen afgeven aan het langsstromende water, moeten hierin voldoende mineralen aanwezig zijn waaraan de CO2 zich kan binden. Als het vijverwater te zacht is, blijft de geproduceerde Co2 achter in het filter. Het filter verzuurt dan en de bacteriekolonie sterft af.

Geen filter?
In sommige oudere vijverboeken wordt een filter afgeraden. De gedachtegang die hier gevolgd wordt, is dat er voldoende bacteriën in de vijver zelf huizen om de vijver van CO2 te voorzien. In de praktijk blijkt dit echter alleen onder optimale condities zo te zijn. De aanwezigheid van een filter zorgt er voor, dat de plantengroei ook onder minder gunstige omstandigheden goed blijft. 

Zeker in nieuwe vijvers zitten veel te weinig bacteriën om de zuurstofplanten van CO2 te voorzien. In deze nieuwe vijvers is een filter dan ook absoluut onmisbaar, maar ook in oudere vijvers heeft een biologisch filter veel toegevoegde waarde.
Een filter met pomp zorgt ook voor watercirculatie. Dit is belangrijk voor een goede verspreiding van zuurstof en CO2 in alle  waterlagen van de vijver vijver en het kunnen uitwisselen van gassen met de atmosfeer.

Starter Filterset 3000. Deze all-in-one filterset bevat een vijverpomp, een UVC-unit van 5 watt en een biologisch driekamerfilter. Met deze set voorzie je je vijver in één keer van een professionele filterset. Deze set is verkrijgbaar in onze webshop.