Een vijver ontwerpen is niet iets wat je even in een uurtje doet. Voordat de schop in de grond gaat, zul je eerst goed moeten nadenken wat je wilt en hoe je dat ook kunt realiseren. Een goede voorbereiding is hierbij erg belangrijk. Fouten in het ontwerp zijn achteraf meestal niet meer te corrigeren. Gevolg is dan, dat de vijver, in plaats van een verfraaiing van de tuin, een teleurstelling wordt.
Deze pagina helpt je bij het maken van een aantal belangrijke keuzes en bij het opstellen van een goed vijverontwerp.
 |
| Een goed ontworpen vijver, die past in de omgeving, is een aanwinst voor vrijwel elke tuin. Neem ruim de tijd voor het vijverontwerp en ga na wat je wensen zijn en hoe je deze het beste kunt realiseren. Zorg dat je weet waaraan je begint: veel ontwerpfouten kun je na aanleg van de vijver niet meer corrigeren. |
Vijver ontwerpen: soorten vijvers
Vijvers en waterpartijen heb je in allerlei soorten en maten: van een halve regenton met een waterlelie erin tot een complete watertuin met beekloop, niveauverschillen en moerasgedeelten. Niet elke tuin leent zich voor elk soort vijver. Houd bij het maken van vijverplannen altijd goed in het oog, in wat voor tuin de vijver komt.
Formele en natuurlijke vijvers
Vijvers kunnen je in twee hoofdgroepen indelen: formele vijvers met strakke lijnen en een abrupte overgang tussen water en land en natuurlijke vijvers, waarbij de overgang tussen water en land meer geleidelijk gaat en bijvoorbeeld gevormd wordt door een moeraszone.
De uitdrukking ‘formele vijver’ klinkt misschien wat onplezierig. Toch is een formele vijver vaak een betere keuze dan een natuurlijke vijver. Vooral in een relatief kleine en omheinde achtertuin geeft een formele vijver meestal een mooier effect dan een natuurlijke vijver. Dit heeft te maken met de verhoudingen en de al aanwezige zichtlijnen in de tuin. Een natuurlijke vijver heeft veel ruimte nodig om goed tot zijn recht te komen. Als deze ruimte er niet is, krijgt zo’n natuurlijke vijver een gedrongen en juist onnatuurlijke uitstraling.
In een rechthoekige tuin, die omheind is met bijvoorbeeld een schutting of een bakstenen muur, komt een formele vijver (met eveneens rechte en strakke lijnen) meestal beter tot zijn recht.
In een formele vijver (links) is de overgang tussen water en de rest van de tuin abrupt en vaak vormgegeven met rechte lijnen. Rechts zie je een natuurlijke vijver. De overgang tussen water en land lijkt op wat je in de vrije natuur zou kunnen aantreffen.
De tuin waarin de vijver komt, bepaalt wat het mooiste eindresultaat geeft. In een wat kleinere, omheinde tuin past een formele vijver meestal beter dan een natuurlijke vijver.
Vijverfolie, beton of voorgevormde vijver
De meeste vijvers worden tegenwoordig aangelegd met vijverfolie. De kwaliteit van de folie is sterk verbeterd ten opzichte van vijftien jaar geleden en het is bovendien een voordelig alternatief.
Voorgevormde vijvers komen ook regelmatig voor. Het voordeel is dat ze bijna niet lek kunnen raken. Nadelen zijn de prijs, de standaardvorm en de meestal beperkte inhoud.
Betonnen vijvers komen steeds minder voor. Een betonnen vijver is namelijk erg duur, omslachtig om aan te leggen en vriest vaak stuk na verloop van de jaren.
Vijverfolie is daarom de meest voor de hand liggende keuze. Hierbij heb je nog keuze uit PVC-folie en rubberfolie. Rubberfolie is kwalitatief beter, omdat het flexibeler is en ongevoelig voor zonlicht (UV-straling). Hierdoor gaat het veel langer mee dan PVC-folie, die na vijf tot tien jaar meestal poreus wordt en gaat lekken. Daar staat (uiteraard) tegenover dat de prijs van rubberfolie ook een stuk hoger is dan van PVC-folie.
Formaat van de vijver
Het formaat van de vijver is vooral persoonlijke voorkeur, maar je moet een paar dingen in de gaten houden bij de keuze van de vijvergrootte.
Verhouding vijver/tuin
De vijver moet wat betreft omvang passen in de tuin waarin hij komt. Een hele kleine vijver in een hele grote tuin is niet mooi; andersom ook niet. Houd bij de keuze van het formaat daarom de verhouding vijver/tuin goed in de gaten.
Ontwikkeling biologisch evenwicht
Om een gezond biologisch evenwicht te kunnen ontwikkelen, moet de vijver een minimuminhoud hebben. Als minimuminhoud kun je twee- tot drieduizend liter aanhouden.
Doel en inrichting van de vijver
Het is belangrijk vooraf te bedenken wat het doel van je vijver is en hoe je deze wilt inrichten. Als je graag een paar groepen verschillende kleuren waterlelies in je tuin wilt, heb je een grotere vijver nodig dan voor een vijver met alleen waterpest en moerasplanten. Ook het aantal en soort vissen speelt hierin een rol. Zeker als je koikarpers in de vijver wilt, zul je niet te klein moeten ontwerpen.
 |
Vijver ontwerpen: het eigenlijke ontwerp
Nadat je besloten hebt wat voor soort vijver je wilt, kun je je ideeën op papier gaan zetten. Je maakt hierbij drie tekeningen, die samen het eigenlijke ontwerp van je vijver vormen.
- de plattegrond van je tuin met daarin de nieuwe vijver getekend;
- het dwarsprofiel van de vijver;
- een beplantingsplan.
Vijver ontwerpen: plattegrond van de tuin
De plattegrond van je huidige tuin kun je eenvoudig op ruitjespapier tekenen, waarna je met een andere kleur of met overtrekpapier de nieuwe vijver erin tekent. Houd rekening met bestrating die aangepast moet worden en kabels of rioleringsbuizen in de grond. Je kunt ook gebruik maken van tuinontwerpsoftware. Hiermee kun je het resultaat meestal ook meteen driedimensionaal zien.
Een vijver heeft veel zonlicht nodig om mooi te worden. Vier uur per dag is een absoluut minimum; zes uur is beter. Bij het uitkiezen van de plaats voor de vijver in de tuin moet je hiermee rekening houden.
Vijver ontwerpen: dwarsprofiel van de vijver
Het dwarsprofiel van de vijver is een belangrijke ontwerpstap, die je beter niet kan overslaan. Dit zou later voor problemen kunnen zorgen met de plantengroei in de vijver. Met een dwarsprofiel ontwerp je het deel van vijver dat onder water zit. Er zijn twee dingen waar je bij het ontwerp op moet letten:
- zorg voor plateaus van verschillende diepte;
- vermijd hellende vlakken in de vijver.
Om met het laatste te beginnen: als je je vijver zou aanleggen als een grote knikkerput, kun je nergens plantmanden zetten. Alles zou langzaam naar het midden schuiven.
De verschillende diepteniveaus zijn nodig, om de verschillende waterplanten straks optimale groeimogelijkheden te geven. Zuurstofplanten bijvoorbeeld groeien het best op een diepte van circa vijftig centimeter, terwijl de meeste lelies minstens tachtig centimeter waterdiepte nodig hebben. Voor de overwintering van vissen in de vijver is ook een diepte van 80 centimeter vereist.
Als vuistregel voor een formele vijver kun je aanhouden, dat ongeveer de helft tachtig centimeter diep moet zijn en de andere helft vijftig centimeter diep. Bij een natuurlijke vijver met een moerasrand moet je ook nog rekening houden met een ondiep deel van vijftien tot twintig centimeter voor de moerasplanten.
Voor de meeste vijvers volstaat een maximale diepte van tachtig centimeter . Een diepere vijver zal in het voorjaar te langzaam opwarmen, waardoor de plantengroei ook te langzaam van start gaat. Vijvers met een wateroppervlakte van meer dan vijftien vierkante meter kunnen een maximumdiepte van één meter hebben. Ook koivijvers zijn meestal wat dieper dan tachtig centimeter.
Voorbeelden van de plattegrond van de tuin (links) en het dwarsprofiel van een vijver (rechts). Beide maken deel uit van het vijverontwerp.
Vijver ontwerpen: beplantingsplan vijver
In het beplantingsplan van je vijver bepaal je, welke waterplanten je waar gaat zetten in de vijver. In eerste instantie zul je je vooral richten op de meest in het oog springende planten zoals de lelies, maar vergeet in dit plan ook niet de planten op te nemen die een belangrijke biologische functie hebben. Vooral zuurstofplanten zijn hierbij erg belangrijk.
Zuurstofplanten zijn één van de drie peilers die je vijver helder houden (samen met voldoende CO2 en waterhardheid). Zorg dus, dat je veel plaats in het beplantingsplan inruimt voor deze planten.
Allerlei verschillende planten door elkaar geeft een rommelige indruk. Het is meestal mooier om te kiezen voor enkele soorten en hiervan groepen in of rondom de vijver te zetten. Dit geldt vooral voor de moerasplanten.
Een goed beplantingsplan zorgt ervoor, dat het water in de vijver helder kan blijven. Op de pagina beplantingsplan leggen we uit, hoe je een goed beplantingsplan voor je vijver maakt.
 |
Op onze site kun je een compleet uitgewerkt vijverontwerp bekijken, inclusief plattegrond, dwarsprofiel en beplantingsplan. Dit is zeker de moeite waarde om te bekijken als je zelf een vijver gaat ontwerpen.
Randafwerking van de vijver
De randafwerking van de vijver is iets om goed over na te denken bij je vijverontwerp. De rand is het deel van de vijver dat het meest in het oog springt en moet er dus netjes uitzien. Hier komt het verschil tussen formele en natuurlijke vijvers weer duidelijk naar voren: bij een natuurlijke vijver zal de beplanting in het moerasgedeelte na verloop van tijd de rand gaan vormen, bij een formele vijver breng je een andere randafwerking zoals hout of steen aan.
Zaken die je bij elke randafwerking in de gaten moet houden zijn:
Verhoogde vijverrand
Zorg dat er nooit water vanuit de tuin in de vijver kan lopen. Hierdoor kan er namelijk (kunst)mest in het vijverwater terechtkomen, wat funest is voor de waterplanten. Zorg er dus voor, dat de vijverrand altijd iets hoger ligt dan de rest van de tuin.
Liever geen turf in de vijver gebruiken
Met turf kan je een vijverrand erg mooi afwerken, maar het is helaas ook erg slecht voor het vijverwater. Turf is heel erg zuur (een lage pH-waarde, zie ook waterwaarden) en geeft dit door aan het vijverwater. Hierdoor wordt het water bruin-troebel en de zuurstofplanten groeien er slecht door. Als je toch een rand van turf wilt, zorg dan dat je vijverwater zeer hard is om het zuur uit de turf te neutraliseren. Hiervoor kun je Mineral Clay gebruiken ( twee tot drie keer de normale hoeveelheid).
Let op met hardhout
Nieuw hardhout is een mooi materiaal om een vijverrand mee af te werken, maar loogt in het begin behoorlijk uit. Dit kan het vijverwater een ongewenste kleur geven. Je kunt dit enigszins beperken door het hout voor verwerking een paar weken buiten in de regen te leggen, zodat het een deel van de loogstoffen kwijtraakt.
Gebruik geen zink, lood of tin
Zink, lood en tin kun je beter niet gebruiken als randafwerking. Deze metalen vormen na verloop van tijd gifstoffen door het voortdurende contact met water.
Geef bakstenen een coating
Ook gemetselde stenen die in contact komen met water geven (basische) stoffen af. Je kunt, om dit te voorkomen, op de bakstenen een waterafstotende coating aanbrengen.
 |
Vijverbiologie en vijver ontwerpen
Tijdens het ontwerpen van een vijver gaat er meestal veel aandacht uit naar technische zaken zoals het materiaal en de constructie. Het is echter ook belangrijk om juist al in de ontwerpfase na te denken over de biologische aspecten van de vijver. Als de vijver straks klaar is, wil je immers graag dat deze helder blijft, dat de waterplanten goed groeien en dat de vissen gezond blijven. Op de pagina opstartfase vind je hierover meer informatie, die je kan helpen bij een goed vijverontwerp.
 |
Vijver ontwerpen: het vervolg
Als je een uitgewerkt vijverontwerp hebt gemaakt, kun je beginnen met het aanleggen van de vijver. Op de pagina aanleg lees je hier meer over.