Ook vijverwater heeft onderhoud nodig om de kwaliteit ervan op peil te houden. Waterkwaliteit is geen vaag begrip. De eigenschappen die bepalen of water wel of niet van goede kwaliteit is, kun je namelijk eenvoudig meten.
De waterkwaliteit van vijverwater wordt weergegeven in de zogenaamde waterwaarden: dit zijn getallen die iets zeggen over de hoeveelheid mineralen (voedingszouten) en de zuurgraad van het water. De belangrijkste waterwaarden voor de vijver zijn:
- de totale hardheid (GH-waarde);
- de karbonaathardheid (KH-waarde);
- de zuurgraad (pH-waarde).
Op deze pagina lees je, wat deze waterwaarden precies betekenen. Ook kijken we hoe je ze kunt meten en zo nodig kunt bijstellen.
 |
GH-waarde: de totale hardheid van vijverwater
De GH-waarde geeft aan, hoeveel mineralen er in het water opgelost zijn. Mineralen vormen voedingszouten voor de waterplanten die in de vijver groeien. Belangrijke mineralen die in het vijverwater moeten zitten zijn onder andere calcium en magnesium. Zitten er in water veel van deze stoffen dan spreken we van hard water. Als er geen of weinig mineralen in het water opgelost zijn, dan is het water juist is zacht.
Als je de GH-waarde van vijverwater opmeet, dan meet je hoeveel minerale voedingszouten er in het water zitten. Hoe hoger de GH-waarde, des te harder is het water.
Waarom zijn mineralen in het vijverwater belangrijk?
Mineralen zijn om twee redenen belangrijk voor je vijver:
- mineralen vormen het transportmiddel voor CO2 in de vijver;
- mineralen zijn voedingszouten voor de zuurstofplanten.
Koolstofdioxide of CO2 is belangrijk voor de plantengroei in je vijver. Wat zuurstof voor mensen en dieren is, is CO2 voor zuurstofplanten. Vijverwater met een hoge GH-waarde, dus met veel mineralen, kan veel meer CO2 bevatten dan zacht vijverwater. Dit komt, doordat CO2 zich makkelijk hecht aan mineralen die zijn opgelost in het water. Hoe meer mineralen, des te meer CO2 het vijverwater kan bevatten. Hard vijverwater zorgt dus voor meer CO2 in het water en daarmee een betere groei van de zuurstofplanten.
Naast transportmiddel voor CO2 vormen minerale stoffen ook voedingszouten voor de zuurstofplanten. Wanneer zuurstofplanten groeien, nemen ze mineralen op uit het vijverwater. Deze gaan dan onderdeel van de plant uitmaken. Ook om deze reden is een hoge GH-waarde dus belangrijk voor de plantengroei in de vijver.
Welke GH-waarde is het best voor groei van zuurstofplanten?
Voor een goede groei van zuurstofplanten in de vijver is een GH-waarde tussen de zeven en dertien ideaal . Bij een lagere waarde treedt stagnatie van de plantengroei op, terwijl er bij een hogere waarde makkelijk kalkaanslag op de zuurstofplanten ontstaat. Kraanwater heeft in Nederland en België een hardheid tussen de 0 en 15, afhankelijk van de regio (je kunt op de website van je waterleverancier bekijken wat de hardheid van het kraanwater bij jou in de buurt is). Regenwater is extreem zacht en is daarom ongeschikt om een vijver mee te vullen.
Om je vijverwater gezond te houden en een gezonde plantengroei in de vijver te krijgen, moet je er dus voor zorgen dat de waterhardheid van het vijverwater het hele jaar door tussen de zeven en dertien zit.
Regenwater dat in de vijver valt, is extreem zacht. het bevat geen mineralen. Daarnaast nemen zuurstofplanten bij hun groei mineralen uit het vijverwater op. Dit betekent, dat de GH-waarde van de vijver voortdurend terugloopt. Hierna bekijken we daarom, hoe je kunt zorgen dat de GH-waarde van je vijverwater op het gewenste niveau blijft.
GH-waarde op peil houden
In elke vijver wordt, zonder ingrijpen, de hardheid van het vijverwater op den duur dus te laag om nog groei van zuurstofplanten mogelijk te maken. De GH-waarde moet je daarom periodiek op peil brengen, anders wordt je vijver troebel en krijgt deze last van algengroei.
Zorg er daarom voor, dat de GH-waarde van je vijver aan het begin van het groeiseizoen op een goed niveau (minimaal zeven) gebracht wordt . Na de winter is de hardheid van het vijverwater door neerslag namelijk flink teruggelopen. Ook tijdens het groeiseizoen zal de GH-waarde teruglopen, ook weer door neerslag, en omdat de waterplanten bij hun groei mineralen uit het water opnemen. Ook dan is ophogen van de GH-waarde dus noodzakelijk.
Goede middelen om de GH-waarde het hele jaar op het juiste niveau te houden zijn GH-Extra en Mineral Clay. GH-Extra is een snelwerkend middel om de hardheid direct te verhogen, Mineral Clay zorgt ervoor dat de waterhardheid gedurende langere tijd op het juiste niveau blijft.
Mineral Clay (links) houdt de GH-waarde van vijverwater het hele jaar op het juiste niveau. GH-Extra (rechts) is vooral geschikt om een te lage waterhardheid snel op te hogen. Daarnaast kun je met dit product van leidingwater direct geschikt vijverwater maken.
KH-waarde: de carbonaathardheid van vijverwater
Hierboven heb je kunnen lezen, dat koolstofdioxide (CO2) zich kan hechten aan minerale stoffen in het vijverwater. Wanneer dit gebeurt, spreek je van een carbonaat. Een carbonaat is dus een verbinding van CO2 en een minerale stof.
Bij het bepalen van de KH-waarde van het vijverwater meet je, hoeveel van de minerale stoffen in de vijver verbonden zijn met CO2. Hoe meer dit het geval is, des te beter het is. CO2 is immers een belangrijke voedingsbron voor de zuurstofplanten in de vijver. Hoe hoger de KH-waarde, des te groter is de voorraad CO2 die het vijverwater bevat.
In een gezonde, goed functionerende vijver produceren de bacteriën voldoende CO2 voor de plantengroei. Door allerlei oorzaken kunnen de productie door de bacteriën en de opname van CO2 door de zuurstofplanten weleens uiteenlopen. Een voldoende hoge carbonaathardheid (KH-waarde) kan deze verschillen opvangen. Dit wordt ook wel aangeduid als de bufferende werking van het vijverwater.
Welke KH-waarde is het best voor groei van zuurstofplanten?
Een goede KH-waarde voor vijverwater is zeven of hoger. Vanaf deze waarde zullen de zuurstofplanten een gezonde groei vertonen.
Ook voor de KH-waarde geldt, dat deze terugloopt door in de vijver vallende neerslag en door de groei van de zuurstofplanten in de vijver. Je zult dus, net als bij de GH-waarde het geval is, regelmatig moeten zorgen dat je de KH-waarde van het vijverwater weer op peil brengt.
KH-waarde op peil houden
Om de KH-waarde in je vijver op peil te houden, kun je je vijverwater behandelen met KH-Extra. Hiermee kun je een te lage carbonaathardheid snel op het gewenste niveau brengen. Als de KH-waarde eenmaal op peil is, kan je deze gedurende langere tijd op het juiste niveau houden met Mineral Clay.
Een nieuwe vijver heeft bijna altijd een gebrek aan CO2, omdat er nog maar relatief weinig bacteriën in de vijver zitten. Toevoeging van carbonaat is dan een goede manier om de vijver door de vaak lastige opstartfase te helpen.
Om een gezonde groei van zuurstofplanten te krijgen (foto links) is vijverwater met een voldoende hoge KH-water nodig. Je kunt de KH-waarde van je vijver verhogen met KH-Extra (foto rechts).
pH-waarde van het vijverwater (zuurgraad)
Deze waarde heeft een wat ander karakter dan de GH- en de KH-waarde. De pH-waarde of zuurgraad van het water is geen waarde die je met toevoegingen op het juiste niveau kunt brengen. Voor de pH-waarde geldt, dat zuurder water leidt tot een lagere waarde.
De pH-waarde gebruik je bij de vijver, om te kijken of het microleven goed functioneert en of de vijver niet verzuurt. Hieronder leggen we uit, hoe dat werkt.
Bacteriën produceren CO2
Bacteriën produceren 24 uur per dag CO2. Deze bacteriën leven in de vijverbodem en in een biologisch filter. Door hun productie van CO2 neemt de hoeveelheid CO2 in de vijver toe. Deze CO2 maakt het vijverwater een klein beetje zuurder, waardoor de pH-waarde ervan daalt.
Zuurstofplanten verbruiken CO2 (overdag)
Zuurstofplanten in de vijver verbruiken CO2, maar enkel overdag. Planten hebben immers zonlicht nodig om te kunnen groeien. Doordat de planten CO2 opnemen uit het vijverwater, wordt dit water minder zuur. De pH-waarde stijgt dan.
pH-waarde vijverwater: ’s ochtends hoger dan ’s avonds
Tijdens de nacht produceren bacteriën CO2, die in het vijverwater terecht komt. De zuurstofplanten nemen tijdens deze periode geen CO2 op. Het gevolg is dus, dat tijdens de nacht het CO2-gehalte van het vijverwater stijgt dit dus wat zuurder wordt. Dit zorgt voor een verlaging van de pH-waarde.
Overdag produceren de bacteriën wel CO2, maar de zuurstofplanten in de vijver zullen (zeker op een zonnige dag) meer CO2 uit het vijverwater opnemen dan dat de bacteriën kunnen aanvullen. Het CO2-gehalte van de vijver daalt dus, wat zorgt voor een verhoging van de pH-waarde.
In een gezonde vijver zal de pH-waarde ’s ochtends daarom hoger zijn dan ’s avonds.
pH-waarde meten: aanpak
Als je de pH-waarde van de vijver gaat meten, is dit daarom eigenlijk alleen zinvol als je dit twee keer op een dag doet en de waardes vergelijkt. Als de pH-waarde ’s avonds hoger is dan ’s ochtends, dan functioneert het vijvermilieu goed. Meet bij voorkeur op een zonnige dag, dan is de laag-hoog tendens het best waarneembaar. De pH-waarde van het vijverwater zal zich meestal tussen de zeven en acht bevinden.
pH-waarde bijsturen met middelen?
Hierboven staat uitgelegd, hoe je de pH-waarde van het vijverwater kunt gebruiken om te kijken of er in de vijver voldoende CO2 geproduceerd en opgenomen wordt. Je gebruikt de pH-waarde op die manier om de natuurlijke processen in je vijver goed in beeld te houden en te controleren.
Proberen om de PH-waarde met onderhoudsmiddelen te verhogen of te verlagen is daarom ook niet verstandig. Deze middelen hebben meestal als werkzame stof azijnzuur, of een ander wateroplosbaar zuur. Toevoeging van zo’n middel laat de pH-waarde van het vijverwater wel dalen, maar de hoeveelheid CO2 verandert er uiteraard niet door. Bovendien raak je door toevoeging van een pH-verlagend of -verhogend middel de mogelijkheid kwijt, om het verloop van het CO2-gehalte in je vijver in de gaten te houden.
Wanneer je zorgt voor een goede GH- en KH-waarde, voldoende bacteriën in je vijver en vijverfilter en voldoende zuurstofplanten in de vijver, dan zal de pH-waarde vanzelf op het juiste niveau komen en blijven.
Hoe meet je waterwaarden?
Er zijn verschillende manieren om de waterwaarden van een vijver te meten. De handigste is met behulp van een druppeltester. Met een testset (zie foto hieronder) kun je ongeveer dertig keer de belangrijkste waterwaarden nauwkeurig bepalen. Om de pH-waarde te bepalen bestaan er ook elektronische testers. Deze zijn nog nauwkeurig dan de druppeltesters. Teststrips worden ook nog wel gebruikt, maar deze zijn eigenlijk te onnauwkeurig.
Hoe het testen van vijverwater met een druppeltestset precies verloopt, zie ze via de link.
Andere waterwaarden
Naast de op deze pagina besproken waterwaarden kun je ook het zuurstofgehalte, nitraat- en stikstofgehalte en nog een hoop andere waarden van het vijverwater meten. Voor de meeste vijvers is het echter niet nodig om inzicht te hebben in al die waterwaarden. Een uitzondering vormen koivijvers, waar je regelmatig moet testen of de watercondities voor de vissen nog van voldoende niveau zijn.